Pas dështimit për të vënë në punë qendrat e pritjes për azilkërkuesit në Shqipëri, të cilat qëndrojnë bosh prej muajsh, qeveria italiane ka vendosur që ta kthejë qendrën në Gjadër në një qendër ndalimi jashtë territorit të BE-së për emigrantë që u është refuzuar azili dhe pritet të depërtohen në vendet e origjinës. Emigrantët mbahen në këto qendra, të njohura në Itali si CPR, për 18 muaj.
Organizata ndërkombëtare e të drejtave të njeriut, Human Rights Watch thotë se ky ndryshim është problematik dhe do të shtojë problemet që tashmë ekzistojnë në qendra të ngjashme të ndalimit brenda Italisë.
“Hapja e një qendre të tillë në Shqipëri do të përsërisë problemet që tashmë janë evidentuar në Itali, por gjithashtu do të shtojë edhe sfida të reja, si pengimi i aksesit në ndihmë ligjore, çka mund të minojë llogaridhënien në rastet kur ka akuza të besueshme për abuzime”, tha në një deklaratë Judith Sunderland, drejtoreshë për Evropën dhe Azinë Qendrore në Human Rights Ëatch.
Objekti në Gjadër, u ndërtua në bazë të protokollit mes kryeministrave Edi Rama e Giorgia Meloni të vitit 2023 për të strehuar dhe përpunuar azilkërkues meshkuj të rritur nga vende të konsideruara të sigurta, të cilët do të ndaloheshin ose shpëtoheshin në det nga anijet italiane. Ata do të zbarkonin direkt në Shqipëri dhe do t’i nënshtroheshin një procedure të përshpejtuar për azil, nën supozimin se nuk kishin nevojë për mbrojtje.
Por gjykatat italiane e kanë detyruar qeverinë të rikthejë në Itali personat që u dërguan në Shqipëri, duke vënë në pikëpyetje listën e vendeve “të sigurta” dhe ligjshmërinë e ndalimit të këtyre personave pa i marrë në shqyrtim rast pas rasti çështjet. Në një investigim të mëparshëm BIRN gjeti se procesi eksperimental nuk funksiononte, ndërsa kritikët thonë se ai rëndon gjendjen e azilkërkuesve të përfshirë.
Gjykata Evropiane e Drejtësisë pritet të japë një vendim për këtë çështje, por ndërkohë objektet e ndërtuara, që kanë kushtuar deri tani 65 milionë euro, kanë mbetur bosh. Tre rastet sporadike të transferimit të emigrantëve në këto qendra janë shoqëruar me polemika, ndërsa gjykatat në Itali e kanë detyruar qeverinë t’i vendosë ata brenda territorit.
Në një tentativë për t’i hapur qendrat, më 28 mars, qeveria italiane miratoi një dekret të ri, i cili e lejon përdorimin e këtyre strukturave për të strehuar emigrantë pa dokumente që ndodhen aktualisht në Itali, dhe ndaj të cilëve është lëshuar urdhër dëbimi.
Por HRË vë në dukje se kjo ide vetëm mund të përkeqësojë situatën e emirgrantëve, ndërsa thekson se të ashtuquajtura qendra ndalimi apo CPR brenda Italisë kanë tashmë një mori problemesh. “Një raport i vitit 2021 i përshkroi këto qendra si “vrima të zeza”, ndërsa një raport i publikuar në vitin 2024 i denoncoi ato si një sistem të shtrenjtë dhe çnjerëzor”, thuhet në qëndrimin e shpërndarë nga Humans Rights Watch.
Sipas organizatës nuk ka asnjë tregues që kjo lëvizje do ta bëjë më të lehtë pranimin e të dëbuarve nga vendet e origjinës – një nga pengesat kryesore për realizimin e dëbimeve.
Organizata thotë se përpjekjet e vendeve të Bashkimit Europian për të eksportuar emigrantë në vende të treta është jo humane. “Përpjekjet për të zhvendosur përgjegjësinë dhe për t’i larguar emigrantët nga sytë e publikut janë mizore dhe jorealiste”, thuhet në qëndrim.
Qeveria shqiptare nuk është shprehur në lidhje me ndryshimin e destinacionit dhe nuk iu përgjigj pyetjeve për koment deri në publikimin e këtij shkrimi./ BIRN