Bashkimi Evropian po e paraqet veten si një strehë të sigurt për akademikët që përballen me shkurtime fondesh në SHBA, ndërkohë që kërkon të tërheqë talentet më të mira me grante të zgjeruara dhe liri kërkimore.
Pasi Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, ngrin miliarda dollarë fonde për universitetet kryesore derisa ato të pranojnë një listë kërkesash, Bashkimi Evropian (BE) sheh një mundësi për të tërhequr mendjet dhe akademikët më të mirë.
Komisioni Evropian dhe disa universitete evropiane kanë njoftuar një sërë programesh që synojnë t’u ofrojnë liri akademike studiuesve amerikanë nëse ata zhvendosen në Evropë, veçanërisht atyre që janë në shënjestër të administratës Trump në fushat e imunologjisë dhe sëmundjeve ngjitëse, ndryshimeve klimatike dhe shkencave shoqërore që lidhen me studimet e gjinisë, diversitetit dhe migrimit.
Akademikë evropianë kanë thënë se, ndërsa homologët e tyre në SHBA përballen me ndërhyrje politike dhe humbje vendesh pune, ata u detyruan të vepronin dhe të ofronin çdo ndihmë që mundin.
Universitetet evropiane hapin dyert për studiuesit amerikanë
“Është skandaloze dhe e pajustifikuar”, tha për DW në telefon Maria Leptin, presidente e Këshillit Evropian të Kërkimit (ERC), agjencisë publike të kërkimit të BE për shkencën dhe teknologjinë. “Kam shumë miq dhe kolegë në SHBA dhe është tronditëse të shohësh se çfarë po ndodh atje.”
Jan Danckaert, rektor i Vrije Universiteit Brussel (VUB), e përshkroi këtë si “të dhimbshme”. “Studiuesit duhet të mbrohen sa më shumë që të jetë e mundur nga ndikimi politik. Por në SHBA, ne shohim pikërisht të kundërtën. Qeveria ndërhyn për arsye politike”, tha Danckaert për DW.
VUB ka caktuar fonde dhe ka krijuar një pikë kontakti për të informuar akademikët e shquar që dëshirojnë të zhvendosen në Bruksel, veçanërisht “studiuesit e shkëlqyer që aktualisht punojnë në SHBA, kërkimi i të cilëve është në rrezik”.
“Menduam se do të ishte mirë të bënim publicitet konkretisht në SHBA”, tha ai, “sepse studiuesit amerikanë po shohin një ulje të ndjeshme të fondeve dhe mund të jenë të interesuar të vazhdojnë kërkimin e tyre me ne në Bruksel». VUB ka marrë tashmë dhjetëra kërkesa nga studiues amerikanë.
Universiteti Aix Marseille (AMU) në Francë ka lançuar programin “Hapësirë e Sigurt për Shkencën”, duke kërkuar të rekrutojë deri në 15 shkencëtarë amerikanë që mund të ndihen të kërcënuar ose të penguar në kërkimin e tyre dhe dëshirojnë të vazhdojnë punën e tyre në një mjedis të favorshëm për inovacionin, përsosmërinë dhe lirinë akademike.
“Ne besojmë se mund të mbledhim deri në 15 milionë euro për një program trevjeçar dhe do të punojmë me institucionet lokale për të pritur afërsisht 15 studiues”, thuhet në një deklaratë nga Eric Berton, President i Universitetit Aix-Marseille, në faqen e internetit të institucionit.
BE premton viza më të lehta dhe më shumë fonde për shpërngulje
Ekaterina Zaharieva, Komisionerja Evropiane për Bizneset e Reja, Kërkimin dhe Inovacionin, tha se BE po ndiqte nga afër zhvillimet e fundit përtej Atlantikut dhe ishte e gatshme të ndihmonte.
«Evropa ju sheh», tha ajo, duke i siguruar kolegët amerikanë, ndërkohë që e paraqiti Evropën si një vend tërheqës për të ndjekur kërkimin e tyre. Në një letër të nënshkruar nga 12 qeveri evropiane – Gjermania, Franca, Republika Çeke, Austria, Sllovakia, Greqia dhe dy shtete baltike – shtetet anëtare i bëjnë thirrje Komisionit të marrë masa konkrete për të tërhequr studiues amerikanë.
Në përgjigje, BE ka thënë se po punon për një strategji të re për vizat, e cila do të zbulohet më vonë këtë vit, dhe ka nisur një projekt të ri për të ofruar përfitime më të mëdha dhe periudha më të gjata rekrutimi për studiuesit e nivelit të lartë që zhvendosen në Evropë.
Në të njëjtën kohë, BE ka vendosur të dyfishojë grantet e dhëna shkencëtarëve dhe akademikëve të përzgjedhur nga ERC, i cili vlerëson aplikimet nga e gjithë bota. Rritja e kostove të shpërnguljes vjen në një kohë kur studiuesit amerikanë po përballen me një betejë me qeverinë e tyre.
Zaharieva deklaroi se ERC aktualisht ofron një ndihmë prej 1 milion eurosh për shpërnguljen, por BE do ta rrisë këtë shumë në 2 milion euro këtë vit. Kjo do ta rrisë grantin fillestar total në 3.5 milionë euro dhe grantin paraprak në 4.5 milionë euro për secilin bursist gjatë një periudhe pesëvjeçare, duke u lejuar atyre të krijojnë një ekip kërkimor nëse është e nevojshme. Të gjithë bursistët duhet ta kenë mbajtur titullin e doktoraturës prej të paktën dy vjetësh.
Presidentja e ERC-së, Maria Leptin, i tha DW-së se financimi shtesë për studiuesit që shpërngulen nga jashtë Evropës, i cili tani do të rritet, ndihmon në mbulimin e “kostove të pazakonta”, siç është “zhvendosja e një laboratori ose ekipi kërkimor në Evropë ose blerja e pajisjeve të shtrenjta” të nevojshme për një projekt kërkimor. Por ajo shton se ndihma nuk është “dhuratë”, përkundrazi bazohet në meritë.
Për më tepër, BE ka vendosur të fiksojë lirinë e kërkimit shkencor në ligjin e BE për të rritur tërheqjen ndaj akademikëve dhe për t’u ofruar atyre sigurinë që u nevojitet për të zhvendosur jetën e tyre jashtë vendit.
A është e vonuar Evropa?
Disa qeveri evropiane kanë paraqitur planet e tyre. Sipas raportimeve të medias, qeveria holandeze planifikon të investojë miliona për të tërhequr shkencëtarë, veçanërisht nga SHBA. Presidenti katalanas Salvador Illa shpalli Urën e Talenteve Katalane, një program prej 30 milionë eurosh që do të financojë më shumë se 70 studiues amerikanë.
Qyteti i Berlinit ka krijuar një fond të posaçëm për të tërhequr studiues amerikanë, dhe disa akademikë të shquar gjermanë, përfshirë Nicola Fuchs-Schündeln, ekonomiste gjermane, dhe Moritz Schularick, profesor i makroekonomisë në Universitetin e Bonit, i kanë bërë thirrje qeverisë të bëjë të njëjtën gjë.
Evropianë të tjerë argumentojnë se, ndërsa përpjekjet e fundit janë një fillim i mirë, BE ka qenë i ngadaltë në vendosjen e tij si një destinacion kryesor për studiuesit më të mirë.
“Jam i befasuar që Evropa duhet të presë derisa situata në SHBA të bëhet e mjerueshme përpara se të thotë tani se duhet ta bëjmë atë tërheqëse për akademikët”, tha Leptin. “Evropa duhet ta bëjë veten tërheqëse pavarësisht nga ato që ndodhin.” /DW